Mâm ngũ quả ngày Tết (Ảnh: Báo Đầu tư)

Ý nghĩa của mâm ngũ quả

Theo truyền thống, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả tượng trưng cho năm yếu tố ngũ hành là: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Chúng còn thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, lòng thành kính với các bậc tổ tiên.

Ngoài ra, ngũ quả còn tượng trưng cho thành quả của những người nông dân sau một năm lao động. Những sản vật kết tinh từ mồ hôi, công sức của những người lao động thành kính dâng lên ông bà tổ tiên. Số năm còn là số tượng trưng cho sự sống, sự phát triển, sinh sôi, nảy nở.

Hiện nay, do một số yếu tố mà người ta không quá cứng nhắc trong việc phải chọn 5 loại quả nữa. Tut nhiên, ở miền Bắc, người ta vẫn chọn số quả lẻ để bày mâm ngũ quả ngày Tết. Trong khi đó, người miền Trung và miền Nam lại thoải mái hơn khi không quan trọng số quả lẻ hay chẵn mà chủ yếu quan tâm đến ý nghĩa của các loại quả.

Dù không quá quan trọng chuyện số quả lẻ hay chẵn nhưng khi bày mâm ngũ quả, mọi người vẫn giữ nguyên các quy ước dân gian như: chỉ bày quả, không bày thêm hoa hoặc thực phẩm khác, số lượng trên mâm chỉ tính loại, không tính quả.

Mâm ngũ quả 2 miền Nam, Bắc

Hiện nay, mâm ngũ quả được bày theo sở thích và điều kiện của gia chủ, tùy từng địa phương với những đặc điểm về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng. Chẳng hạn, mâm ngũ quả của người Bắc bao giờ cũng có nải chuối xanh để thể hiện ước muốn được thiên nhiên che chở, bảo vệ giúp công việc làm ăn được thuận lợi.

Trái lại, mâm ngũ quả của người miền Nam lại không có chuối bởi theo họ, từ chuối đọc gần giống từ "chúi", thể hiện sự đi xuống. Người miền Nam cũng không bày cam trong mâm ngũ quả bởi người xưa có câu "quýt làm cam chịu", nếu bày cam thì sẽ không may mắn.

Mâm ngũ quả của người miền Nam thường có các loại: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung (đọc gần giống như "cầu vừa đủ xài sung), hoặc có thể thêm 3 trái thơm (dứa) để làm chân thể hiện sự vững vàng.

Người miền Bắc lại quan niệm rằng, tất cả các loại quả đều có thể bày trên mâm ngũ quả, miễn sao đẹp mắt là được. Ngày nay, cuộc sống hiện đại hơn, các loại trái cây cũng phong phú hơn, do đó, con cháu muốn thể hiện lòng hiếu thảo với ông bà, tổ tiên nên cách bày mâm ngũ quả ngày Tết cũng bắt mắt hơn.

Mâm ngủ quả không chỉ bó buộc trong 5 loại quả nữa mà có thể bày đến 8, 9 hay 10 loại quả. Và quan niệm về số quả là chẵn hay lẻ cũng không còn quan trọng. Dù số quả là bao nhiêu thì người ta vẫn gọi là mâm ngũ quả.